Biến đổi khí hậu và sóng nhiệt đang trở thành những thách thức lớn đối với khả năng chịu đựng của con người. Mới đây, Hà Nội và các tỉnh thành khác ở đồng bằng Bắc Bộ đã chứng kiến một đợt sóng nhiệt nghiêm trọng vào đầu hè năm 2025, với nhiệt độ lên đến trên 40 độ C và độ ẩm từ 40-45%. Cảnh tượng đường phố vắng vẻ, người giao hàng, bán hàng rong, bảo vệ… tìm kiếm bóng cây ven đường để tạm núp, và những giọt mồ hôi chưa kịp rơi đã bốc hơi trên chiếc áo chống nắng khô giòn, đã trở thành hình ảnh quen thuộc.
Sóng nhiệt không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới. Theo Giáo sư Phan Văn Tân, chuyên gia hàng đầu về khí tượng, khí hậu của Việt Nam, sóng nhiệt là một hệ quả trực tiếp của biến đổi khí hậu. Nếu xem lại trong vòng năm thập kỷ qua, số ngày nắng nóng trong mùa hè đã gia tăng đáng kể ở hầu hết các vùng trên cả nước. Điều này cho thấy xu hướng nóng lên toàn cầu đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến thời tiết cực đoan.
Sóng nhiệt thường đi kèm với hạn hán, tạo thành một cặp hiện tượng thiên tai phức hợp. Sự kết hợp này không chỉ làm tăng cường độ của sóng nhiệt mà còn gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người. TS. Trần Nữ Quý Linh, nhà khoa học nghiên cứu về ảnh hưởng của sóng nhiệt và các hiện tượng thời tiết cực đoan lên sức khỏe con người, cho rằng sóng nhiệt có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, từ các triệu chứng nhẹ như đau đầu, chóng mặt, mất nước, đến các hậu quả nặng nề hơn như tử vong.
Những nhóm người dễ bị tổn thương nhất trước sóng nhiệt bao gồm trẻ em, người già, những người mắc bệnh mãn tính, hoặc công nhân, nông dân lao động ngoài trời. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sóng nhiệt làm tăng đáng kể số ca nhập viện do nhiều nguyên nhân và bệnh truyền nhiễm. Điều này cho thấy cần phải có những biện pháp cụ thể để bảo vệ sức khỏe của các nhóm dễ bị tổn thương này.
Để thích ứng với sóng nhiệt ngày càng khốc liệt, TS. Trần Nữ Quý Linh nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức của người dân về vấn đề này, cũng như tìm kiếm các giải pháp hiệu quả, tiết kiệm chi phí, và dễ dàng áp dụng. Một trong những giải pháp quan trọng là tăng cường khả năng tự thích ứng của cá nhân, nhận biết các dấu hiệu cảnh báo sớm về sức khỏe, và thực hiện các biện pháp phòng ngừa cần thiết.
Các chuyên gia cũng kêu gọi các chính phủ quan tâm và đầu tư nhiều hơn vào các chính sách thích ứng với sóng nhiệt đa dạng, không chỉ ở đô thị mà còn ở nông thôn. Việc thiết kế các không gian công cộng thoáng mát, nhiều cây xanh, mặt nước, và bóng râm, cũng như cung cấp các phương tiện làm mát như quạt, điều hòa nhiệt độ, là những giải pháp thiết thực. Chỉ khi có sự quan tâm và hành động cụ thể từ tất cả các bên, chúng ta mới có thể giảm thiểu những tác động tiêu cực của sóng nhiệt và biến đổi khí hậu.
